بررسی و نقد مقاله علمی - پژوهشی

عنوان مقاله:

قوم نگاري بر خط؛

اتخاذ روش شناسي كاربرمحور در مطالعه ارتباطات بين فردي در اينترنت[1]

روزر بنيتو-مونتاگوت[2]

طرح مساله:

اخيراً پژوهشهاي قوم نگاري به طور چشمگيري به بررسي اين موضوع مي پردازند كه اينترنت به چه نحوي در زندگي روزمره ما نقش بازي مي كند. پژوهش حاضر در تلاش است تا روش تحقيقي براي مطالعه ارتباطات برخط و بررسي داده هاي تجربي جمع آوري شده  با اين روش ارائه نمايد. مقاله پيش روي، به طور خاص به بررسي اين مساله مي پردازد كه چگونه قوم نگاري مي تواند به طور مناسبي براي مطالعه روابط برخط مورد استفاده قرار گيرد.

رويكرد نظري:

اين مقاله از پرداختن به تقابل دوگانه امر واقع با امر مجاز فاصله گرفته، تا به طور متمركز يك روش تحقيق كاربر محور براي مطالعه ارتباطات بين فردي در اينترنت ارائه نمايد. در اين راستا، استفاده از سه استراتژي را براي بها دادن به ويژگي هاي استفاده هاي بر خط پيشنهاد مي گردد: روش هاي گردآوري داده چندموقعيتي،‌ برخط و خارج از خط، انطعاف پذير و چندرسانه اي. اين رويكرد به تحليل كلي نحوه عملكرد فناوري هاي ارتباطي و اطلاعاتي در زندگي روزمره در سطح جامعه مي پردازد  و از اين طريق با مساله تعريف چارچوب تحقيق برخط روبرو شده و براي حل آن قوم نگاري گسترش يافته را پيشنهاد مي كند.

روش تحقيق پيشنهادي: قوم نگاري گسترش يافته[3]

مقاله با هدف ارائه جزئيات روش تحقيق پيشنهادي خود، اقدام به جمع آوري داده هاي تجربي براي مطالعه زندگي روزمره و بروز عواطف كاربران در اينترنت مي نمايد. براي انجام اين كار، محقق 6 كاربر شامل 3 نفر مرد و 3 نفر زن از رده هاي سني 20-30 ، 30-40 و 40-50 ساله را براي مطالعه انتخاب مي كند. انتخاب نمونه ها نيز از طريق برقراري ارتباط و تعامل اينترنتي با كاربران انجام گرفته است.

روش تحقيق مورد اشاره شامل 4 مرحله به شرح زيراست:

1-       مصاحبه رودرو: براي آشنايي نزديك كاربر با محقق، اطلاع از هدف تحقيق، مراحل آن، و در نهايت جلب رضايت وي براي مشاركت در مطالعه، و همچنين آشنايي محقق با كاربر، ميزان و نحوه ارتباط و تعامل وي در فضاي مجازي، ابزارهاي ارتباطي و اطلاعاتي مورد استفاده، و غيره.

2-       5 هفته مشاهده توام با مشاركت: پيگيري،‌ مشاهده و مشاركت در ارتباطات و تعاملات كاربران جهت گردآوري داده هاي عمومي پيرامون تعاملات بر خط آنها.

3-       مصاحبه آنلاين: بعد از اتمام مشاهدات 5 هفته اي به صورت آنلاين / برخط مصحبه اي باز،‌ خودمان و صميمي در خصوص ارتباطات برقرار شده و تعاملات انجام شده در طور مدت مطالعه.

4-       خاطرات هفتگي كاربران: از كاربران خواسته مي شود كه خاطرات خود را شامل احساسات و عواطف شخصي خود درباره ارتباطات و تعاملات در طول هر هفته شامل 4 خاطره (3 مورد در طول هفته و يك مورد آخر هفته)  به هر صورتي كه دوست دارند نظير نوشته، صوت، فيلم و غيره ثبت و ضبط نمايند.

نتيجه گيري:

نتايج حاصل از تحليلهاي انجام يافته نشان مي دهد كه روش تحقيق مورد استفاده قادر به تبيين كاربردهاي اينترنت و فهم هاي حاصل از آن است.

انتقاد:

ضمن اعتراف به سختي ها و پيچيده گي هاي خاص تحقيقات كيفي و به ويژه مطالعات مشاركتي، تنها ايراد و انتقادي كه از نظر بنده مي توان به روش پيشنهادي فوق الذكر تحت عنوان قوم نگاري گسترش يافته وارد دانست مساله هوشيارسازي و آگاه نمايي آزمودني ها از انجام تحقيق و تحت مطالعه بودن رفتار و احساسات آزمودني ها است. ايراد مطرح شده مي تواند اعتبار بيروني پژوهش يا همان مساله تعميم پذيري نتايج و يافته هاي تحقيق را به خطر بياندازد. از آنجا كه روش تحقيق پيشنهادي نوعي شبه آزمايش به حساب مي آيد، در اين راستا مي توان به عواملی که اعتبار بیرونی طرح هاي آزمایش را به مخاطره می اندازند به شرح زير اشاره نمود.:

تاثیر کنش متقابل بین متغیر مستقل و انتخاب سودار آزمودني ها؛ اثر واکنش یا کنش متقابل اجرای پیش آزمون بر آزمودني ها؛ اثر واکنشی روشهای اجرای آزمایش (هوشيارسازي آزمودني ها)؛‌ مداخله دستکاریها و مداخله هاي چندگانه و مكرر (رفیع پور، 1382: 42-52 ).